چه کسی اولین دبستان یزدیها را ساخت؟
تاریخ انتشار: ۷ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۴۴۸۴۵
ایسنا/یزد دبستان کیخسروی اولین دبستان یزد بود که به همت ارباب کیخسرو مهربان از زرتشتیان دانشدوست و نیکوکار در اواخر دوره قاجار و اوائل دوره پهلوی اول در این شهر بنا نهاده شد.
این دبستان که بعدها به دبیرستان کیخسروی معروف شد و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، در سال ۱۲۶۸ به کوشش ارباب کیخسرو مهربان کیخسروی در نیمه نخست سال ۱۲۶۹ هجری شمسی در عهد ناصرالدّین شاه قاجار با دستیاری گودرز مهربان، برادر کیخسرو با معماری شاه بهرامِ شاه خسرو ساخته شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
دبستان کیخسروی در آن زمان که وضع اقتصادی مردم بسیار نامطلوب بود، دارای بیش از ۲۰۰ دانشآموز بود و نکته درخور توجّه، تحصیل رایگان کودکان در این بنگاه آموزشی و حتی کمک مالی به دانش آموزان بینوا بود؛ در واقع اوّلین چیزی که این مدرسه به جامعه اهدا کرد، امکان تحصیل برای عموم بود تا سطح دانش و آگاهی جامعه نیز از این طریق بالا رود.
«حسین مسرّت» محقق و نویسنده یزدی در گفتوگو با ایسنا در رابطه با زندگینامهی ارباب کیخسرو بنیانگذار این دبستان میگوید: ارباب کیخسرو پور مهربان پور رستم کیخسروی، سال ۱۲۰۷ هجری شمسی در محله «پشت خانعلی یزد» به دنیا آمد، در نوجوانی پدر خود را از دست داد و همچون بسیاری از زرتشتیان ایران برای جستجوی کار در ۱۵ سالگی به همراه دایی خود «هرمزدیار اردشیر» پس از دشواری های زیاد از راه بندرعبّاس راهی شهر بمبئی در هند شد.
وی اضافه میکند: او چند سالی را به آموختن زبانهای فارسی و گجراتی پرداخت و ضمن تحصیل به کار بازرگانی روی آورد و پس از چند سال، از بازرگانان نامی ایرانی شد و به دلیل کردار نیک و پشتکار خوب، خود بنگاه بازرگانی فراگیری را در آن شهر بنیان گذاشت.
به گفته مسرت، کیخسرو در سال ۱۲۳۷ با زنی به نام گوهر از خاندان کامه، پیوند زناشویی بست. گوهر پس از به دنیا آوردن فرزند خود «اسفندیار»، چشم از جهان فرو بست و شوهر جوان خود را دچار اندوه و پریشانی کرد به گونهای که کیخسرو از این پیشآمد، از جهان و هرچه در آن هست دلزده شد و کارهای بازرگانی خود را به دست برادر کوچکترش «اردشیر» سپرد و خود آوارهی کوههای هیمالیا شد و با گوشهگیری از دنیا، همراه گروه «جوکیان» هند شد که چون درویشان میزیستند.
وی ادامه میدهد: از آن سو «ملاخسرو»، برادر دیگرش که در بندرعبّاس به کار بازرگانی می پرداخت و وسایل سفر و آسایش زرتشتیان به هند و برگشت به ایران را فراهم میکرد و حتّی مسافرخانههایی عمومی در رفسنجان و بندرعباس برای آنان ساخته بود، در جوانی و بر اثر پیشامدی ناگوار کشته شد و سرشناسان و بازرگانان آن دیار، پیکر او را در نزدیکی بندرعباس دفن کردند و هنوز هم به «آرامگاه خسرو» معروف است. از این رو فیروزه همسر جوانش که دختر داییاش هم بود، بیوه و بی سر و سامان شد و با این رخداد، ارباب رستم مهربان، برادر بزرگتر کیخسرو از یزد راهی هندوستان شد و به هر ترتیبی بود او را در کوههای هیمالیا پیدا کرد و موضوع درگذشت برادر را با او در میان نهاد و با تلاش و سخن و اندرز بسیار، او را به ایران آورد و بانو فیروزه را به همسری وی درآورد.
وی با بیان این که کیخسرو پس از این پیوند، دوباره به زندگی امیدوار شد و به بمبئی بازگشت و به کار تجارت خود پرداخت، خاطرنشان میکند: این زرتشتی دانشدوست و نیکوکار در سال ۱۲۶۸ بنا به سفارش بزرگان زرتشتی مانند مانِکجی لیمجی هوشنگ هاتَریا( ۱۱۹۲-۱۲۶۹ش) و دیگران، به بایستگی ساخت یک دبستان آبرومند در شهر یزد پی برد و از این رو، دبستان کیخسروی را با سرمایهی خود در نزدیک خانهی پیشین خود در یزد ساخت که اینک به نام «دبیرستان کیخسروی» معروف شده است.
مسرت به نقل از خاضع در مورد این زرتشتی نیک رفتار به سال ۱۳۳۳، میگوید: «درجهی معارف دوستی مرحوم ارباب کیخسرو از اینجا معلوم میگردد که وی متجاوز از پنجاه سال قبل به فکر ساختن مدرسهای به نام دبیرستان کیخسروی در محلّه خلف خان علی یزد افتاد و دیگران را نیز تشویق کرد که در اثر تشویق وی، چهارده باب مدرسهی دیگر در دهات اطراف یزد بنا گردید.»
وی عنوان میکند: ارباب کیخسرو و برادر بزرگترش ارباب رستم، کارهای نیک فراوانی را در یزد و پیرامون آن انجام دادند که میتوان به ساخت آبانبار هفت بادگیری در «عصرآباد» یا «عطرآباد» نزدیک زارچ یزد که آب «الهآباد» را از مسافت یک فرسخی به آنجا میآورد، اشاره کرد.
وی اضافه میکند: خاضع در توصیف ساخت این بنا نوشته است؛ « ارباب کیخسرو مهربان از وجه خود در دهکدهی عطرآباد در نزدیکی الهآباد که آب آن بسیار تلخ و شور و غیرقابل نوشیدن است، آبانباری ساخته که از آب شیرین الهآباد پر میشود تا ساکنین و عابرین بنوشند و تاکنون عموم مردم آن سامان از آن استفاده میکنند و فقط از پرتو وجود این عمل خیر است که زارعین توانستهاند در این دهکده اقامت گزینند و این آبادی را حفظ کنند که در غیر این صورت ممکن بود این آبادی از بین برود. هزینهی زیر آب و سایر مخارجات لازمه را بانی و بعداً اعقاب او میپردازند».
وی دیگر این اقدامات را ساخت آبانباری از سوی ارباب رستم مهربان در میان بیابانی که فرسنگها پیرامون آن آب و آبادی نیست و در راه انجیرک و بیابانک و پیرسبز و به یادبود برادرشان رشید مهربان ذکر و اظهار میکند: ساخت دخمهای با هزینهای بیش از ۱۲ هزار تومان بر فراز کوه زارچ در نزدیک اله آباد از سوی ارباب کیخسرو و ارباب رستم به یادبود برادرشان ملاخسرو که تا زمان برپایی دخمه، هزینه های جانبی آن هم با آن دو و بستگانشان بود، از دیگر فعالیتهای آنان بود.
مسرت در پایان نیز با بیان این که دیگر برادران کیخسرو نیز افرادی نیکوکار بود، به ساخت «درِمهری» در الهآباد توسط «ارباب رستم مهربان» و دبستانی در اله آباد توسط «ارباب گودرز مهربان» اشاره میکند و میگوید: ارباب کیخسرو در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی و در ۷۸سالگی با تراموای برقی در شهر بمبئی برخورد کرد و به سرای جاوید رهسپار شد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری حسين مسرت مشاهير يزد استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی فرهنگی و هنری استانی شهرستانها استانی سیاسی استانی ورزشی استانی علمی و آموزشی زنجان استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی فرهنگی و هنری استانی شهرستانها ارباب کیخسرو اله آباد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۴۴۸۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بهشتی از ۱۶۱ هزار یار مهربان/ اینجا ملک رفاقت و اعتماد است
گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، ونوس بهنود- در دل یک مرکز تجاری جایی که انتظار نمیرود، بهشتی از 161 هزار یار مهربان تو را فرامیخواند. باغی از کتابها که میتوانی رایگان امانت بگیری.
محمد رحیم شربت ملکی زمانی کتابفروشی داشت. اما اتفاقی موجب شد عطوفت انسانی را ارجح دانسته و کتاب را از دنیای داد و ستد پول و زر به دنیای تبادل اندیشه و عشق بکشاند.
در گفتگویی که از وی در فضای مجازی موجود است میگوید زمانی که میدیدم کسی به کتابخانه مراجعه میکند و قدرت خرید ندارد، متأثر میشدم. دنبال فکری بودم که بتوانم کتاب را به دست کتابخوان واقعی برسانم.این بود که ماجرای استتثناییترین کتابخانه ایران زمین شکل گرفت.
آقای ملک مدتی بعد از ماجرای مراجعات افراد به کتابفروشی این مجموعه را تبدیل به کتابخانهای جهت امانت کتاب کرد. برای زنده نگاه داشتن یاد و خاطره پدر و مادرش و ایجاد چرخههای دانش افزایی و مطالعه، باغ کتاب ملک در مرکز تجاری ولنجک متولد شد. مالک این مجموعه حتی برای اینکه میزبان خوبی باشد در سال 75 مرکز کارشناسی و در سال 81 مدرک کارشناسی ارشد خود از رشته کتابداری و اطلاعرسانی را ضمیمه بینش متعالی خود ساخت.
131 هزار کتاب در گردش
این مجموعه که همنشینی 161 هزار کتاب است در طول زمان با همت مردم توسعه یافته است و امروز گفته میشود، نیمیاز کتابها اهدایی خود مردم است. در وضعیت فعلی نیز حدود 131 هزار کتاب از تعداد کل کتابها در سراسر ایران و در شهرها و روستاها در گردش بوده و امانت در دست مردم است.
کتابها تا چندی پیش حتی به صورت موضوعی نیز قفسهبندی نشده بود و مخاطب با ورود به این ملک، با دریایی از کتابها مواجه میشد و باید میگشت تا الماسی که به سراغش آمده پیدا کند. با قفسهبندی موضوعی بازدیدها بیشتر هم شده است.
موضوعاتی از جمله منطق، فلسفه، ادبیات، ادیان و مذاهب، کودک و نوجوان، زبانهای خارجی، شعر، ادبیات و رمان و حتی کتابهای درسی دیده میشود و اینطور نیست که کتابها کیفیت لازم را نداشته باشد بلکه مردم با شور و اشتیاق بهترین و حتی کمیاب ترین کتابهای خود را به این مجموعه اهدا میکنند.
ببرید و 6 ماه بعد برگردانید
نه تنها در این کتابخانه فهرست جستجوی کتاب نیست بلکه مقولهای به نام عضویت نیز وجود خارجی ندارد. در باغ بهشت کتاب به روی همه گشوده است و از 10 صبح لغایت9 شب در تمامی روزهای هفته در خدمت علاقهمندان است. حتی قفسهای در خارج از کتابفروشی با هزاران کتاب تعبیه شده که در صورت تعطیلی کتابخانه علاقهمندان بتوانند از آن جا کتاب خود را تهیه کرده و دست خالی نروند.
این مجموعه بر اساس اعتماد و رفاقت بنا شده و برای امانت کتابها هیچ مدرکی و حتی نام نویسی وجود ندارد. مراجعان کتابها را میبرند و در صورتی که ساکن تهران باشند تا 6 جلد و در صورتی که از شهرستانها آمده باشند تا 8 جلد میتوانند کتاب با خود ببرند.
اما به گفته فعالان این کتابخانه، مردم اغلب کتابها را بر گردانده و حتی کتاب هم برای هدیه میآورند. شعار باغ کتاب ملک این است که اگر قادر نبودید کتاب را برگردانید حداقل به فرد دیگری برسانید تا او نیز مطالعه کند و گردش مطالعه برقرار بماند.
افرادی که در داخل ایران سکونت دارند میتوانند کتابهای امانی را تا 6 ماه در نزد خود نگه دارند و افرادی که خارج از کشور هستند تا یک سال میتوانند کتابها را در اختیار داشته باشند.
میتوان گفت در وضعیتی که سه هزار و 741 باب کتابخانه عمومی در کشور فعال است، باغ کتاب ملک به سادگی با ایجاد فضایی از دوستی و نشاط و اعتماد متقابل بیش از کتابخانههای عمومی بازدید و مراجعه کننده داشته است و جالب آنکه هیچگاه نیازی به ارائه گزارش از عملکرد خود نداشته و در شبکههای اجتماعی محور اصلی را تقدیر از اهداکنندگان کتاب و چهرههای اهل قلم و خود مردم قرار داده است.
انتهای پیام/